Bron: Gelderlander, 21 jan 2021
Door: Maria Martens, voormalig Lid van de Eerste Kamer en het Europees Parlement.
Afgelopen woensdag werd het Capitool in de VS overlopen door pro-Trump aanhangers. Zij namen bezit van het heiligste onderdeel van de democratie: de parlementaire vergaderzaal. Er vielen vijf doden en nog veel meer gewonden. Een buitengewoon zorgwekkende ontwikkeling.
Trump is immers vooral gekozen door veel mensen die zich niet langer gehoord voelen en vinden dat de politiek volstrekt de verkeerde prioriteiten stelt. Tientallen miljoenen in de Verenigde Staten hebben opnieuw op hem gestemd bij de laatste verkiezingen! Zij zagen geen alternatief. Dezelfde ontwikkelingen zijn ook hier gaande. De toeslagenaffaire toont aan dat het Nederlandse overheidsapparaat onvoldoende gericht is op de burgers en teveel op de systemen en haar vaak onnavolgbare regels. Wij moeten uitkijken dat wij in Nederland niet eenzelfde kant op gaan.
Slecht functionerende overheid
Ontevredenheid en politiek gaan al decennia hand in hand. Ditmaal de problematiek echter groter en dieper en raakt zij een fundamenteel onderdeel van de democratie: het functioneren van de rechtsstaat en het vertrouwen in de overheid. Precies wat in Amerika aan de oorsprong lag van de opkomst van Trump. Op dit moment heerst ook hier de ontevredenheid in vele sectoren en op grote schaal. Terecht stelde Pieter Omtzigt onlangs in Buitenhof dat de onvrede niet alléén om de toeslagen affaire gaat. Denk ook aan de demonstraties vanuit de zorg, de boeren en het onderwijs. En aan de scherpe kritiek op het functioneren van UWV, de politie of de schadeafwikkeling van de aardbevingen in Groningen. Daar gaat aanzienlijk méér geld naar de bureaucratie rondom de afwikkeling dan naar de gedupeerden zelf.
In theorie goedbedoeld, praktisch onuitvoerbaar
Er wordt in Nederland wetgeving gemaakt die goed bedoeld is, maar zijn doel geheel voorbij schiet. Ze is onnodig ingewikkeld, niet consistent met andere wetgeving en onuitvoerbaar. Mensen in het land zijn de dupe en voelen het aan den lijve. Het laatste voorbeeld is de mevrouw in de bijstand, die boodschappen kreeg van haar moeder en nu 7000 euro moet terugbetalen, omdat wij een wet hebben gemaakt die dit bepaalt. De overheid lijkt steeds minder gericht op dienstbaarheid aan burgers en steeds meer op het blind volgen van regeltjes en procedures, wegkijkend van problemen. Zich beroepend op de goede bedoelingen van de onuitvoerbare regelgeving.
CDA-politicus Pieter Omtzigt wordt alom in het land gewaardeerd omdat hij het kamerlidmaatschap invult zoals bedoeld: als controleur van de regering en behoeder van de kwaliteit van wetgeving. Hij doet dat met grote dossierkennis, volhardend en vanuit fundamentele uitgangspunten zoals de rechtstaat, betrouwbaarheid van de overheid en het opkomen voor kwetsbaren. Het is een publiek geheim dat het landelijk CDA hem liever kwijt dan rijk is. Hij wordt gezien als ‘lastpost’. Het landelijk CDA lijkt liever mensen te zien die niet moeilijk doen en meegaan met de ‘Haagse logica.’
Politici moeten controleren
Dat laat precies zien waar het aan schort in Den Haag. Niet de kwaliteit van wetgeving is top-prioriteit, niet de uitvoerbaarheid ervan, de uitwerking op specifieke doelgroepen en financiën, niet het goede functioneren van de rechtsstaat, niet de betrouwbare overheid, maar de goede bedoelingen en het voorkomen van gedoe. Het is terug te zien in de debatten in de Kamer. De drang om te scoren in de media wordt steeds belangrijker. En daarnaast de angst voor hoe de media over de parlementariërs en hun inbreng zullen berichten. Nog erger: voor de politieke partijen speelt het een belangrijke rol bij het maken van de kandidatenlijsten voor de verkiezingen. Potentiële media-aandacht en gevoeglijkheid zijn belangrijker dan het vermogen tot degelijk politiek handwerk.
De mensen in het land zien dit en voelen het vooral. Zij raken ontevreden, willen het anders. Als de traditionele partijen hier niet op reageren, zullen populisten steeds meer terrein winnen. Een gevaarlijke ontwikkeling.
Maria Martens
Voormalig Lid van de Eerste Kamer en het Europees Parlement